Hoe kan ik de zelfstandigheid van mijn kind thuis en met schoolwerk bevorderen? Dit is één van de vragen die ik nu, in het thema thuisonderwijs, regelmatig krijg. Of: ‘’Moet ik altijd naast mijn kind zitten wanneer ze schoolwerk doen?’’ Of: ‘’Help, hoe regel en manage ik het allemaal met drie kinderen in verschillende leeftijden?’’ Ook geven leerkrachten aan dat ouders soms zó betrokken zijn, dat ze alles samen met hun kinderen doen en dat toch echt niet de bedoeling is.
Alvast een kort antwoord, waarop ik aan het einde van de blog terugkom. Op school zijn jullie kinderen ook grote delen van de tijd zelfstandig aan het werk. Je kunt hier thuis afspraken over maken. Je zou eerder begeleidend dan sturend of leidend moeten zijn. Kinderen varen wel bij een stuk eigen verantwoordelijkheid.
Hoe de zelfstandigheid van je kind wordt gestimuleerd
Kijk maar naar de rol van de leraar. Deze is door de tijd heen veranderd. Van alleen sturend naar steeds meer begeleidend. Leerkrachten geven kinderen meer verantwoordelijkheid en leren hen hun eigen problemen te proberen op te lossen. Hierbij leren de leerlingen ook zelf meer initiatief te nemen.
Doordat kinderen zelfstandig aan het werk kunnen, kan de lesstof meer op het kind worden aangepast en heeft de leerkracht bijvoorbeeld ook meer tijd om kinderen apart of in kleine groepjes te helpen.
Zelfstandig werken moet je leren
Zelfstandig werken gaat niet vanzelf. Door deze andere wijze van lesgeven wordt er wel meer van kinderen verwacht. Kinderen moeten dit leren.
Er zijn een aantal voorwaarden waaraan moet worden voldaan om kinderen zelfstandig te kunnen laten werken. Op zo’n manier dat ze zich erbij kunnen ontwikkelen en leerdoelen kunnen bereiken:
- de kinderen voelen zich veilig en vertrouwd in de leeromgeving
- de leerlingen hebben een bepaalde mate van autonomie: hun mening doet er toe. Hierbij gaat het erom dat kinderen
- het gevoel hebben echt zelf keuzes te mogen maken en zelf invloed te hebben op het leerproces, zonder het idee te hebben dat zij gecontroleerd worden.
- ze zijn intrinsiek gemotiveerd; ze willen zelf aan de slag
- de leerlingen zijn in staat tot samenwerken. Het kind moet bereid zijn te luisteren en een ander te helpen; samen tot een oplossing komen. Dit is iets wat kinderen moeten leren en wat een leraar dan ook voor moet doen.
De rol van de leerkracht bij het bevorderen van zelfstandigheid van het kind
Als leerkracht is het je taak een omgeving te maken waarin kinderen zelfstandig kunnen werken. Regels, routines en afspraken zijn belangrijk en maken zelfstandig werken mogelijk. Ze maken duidelijk wat er van wie wordt verwacht, ook van de leraar.
Ook is het belangrijk dat je ieder kind op maat benadert. De een heeft een andere instructie nodig dan de ander. Aan het ene kind kan en mag je wat hogere verwachtingen stellen dan aan het andere kind.
Als leerkracht moet je ook bereid zijn om verantwoordelijkheid over te dragen en te accepteren dat kinderen andere keuzes maken dan jij. Complimenten over het zelfstandig werken zijn erg belangrijk. Zo bouwen de kinderen hun zelfvertrouwen op en het geeft ook een ‘boost’ voor hun motivatie.
Thuis de zelfstandigheid van je kind bevorderen
Hoe kunnen we dit nu vertalen naar de huidige thuissituatie? Als we terugkomen op de vraag hoe het thuis kan, dan is het zelfstandig leren werken een belangrijk uitgangspunt.
Bedenk zelf eerst hoe jij dat wilt inrichten, op een manier waarvan jij denkt dat het bij jouw kinderen werkt. Stel regels en routines op. Zorg voor voldoende materiaal en hulpmiddelen. En durf het ook daadwerkelijk aan hen over te laten.
Misschien loopt het zeker in het begin niet zoals jij denkt dat het zou moeten lopen, maar kinderen hebben mooie eigen oplossingen. Hoe meer ze hierin bekrachtigd worden, hoe groter het zelfvertrouwen en de motivatie. Wees ook niet bang te wijzigen als het bedachte systeem niet werkt. Een leerkracht heeft het ook niet altijd in één keer lopend.
Op school leren we kinderen ook eerst zelf te kijken of ze het probleem op kunnen lossen. Lukt dat niet dan moeten ze bij het ‘zelfstandig werken’ éérst verder gaan met wat anders, totdat er tijd is om vragen te stellen. Kinderen leren dit op school als het goed is van jongs af aan.
En als laatste en zeker niet onbelangrijkste aandachtspunt: complimenteer ze als ze zaken zelf voor elkaar krijgen, jou niet roepen, samen tot oplossingen komen. Je zult zien hoe goed dat hen doet. En jou!
Voorbeeld opzet zelfstandig werken
Je kunt bijvoorbeeld starten met samen plannen, dan starten met zelfstandig werken met al het materiaal dat ze nodig (denken te) hebben.
Dan bijvoorbeeld, afhankelijk van de leeftijd na 20-30 minuten een kort moment om vragen te stellen aan jou als ouder. Daarna gaan de volgende 20-30 minuten weer in als het kind verder kan.
Praktisch: Je kunt ook met wekkertjes werken, of een teken zoals rood potlood op de hoek van de tafel ‘geen vragen’, groen potlood ‘je mag vragen’.
Op welke vlakken hoort mijn kind zelfstandig te kunnen op zijn leeftijd?
‘’Alles moet geleerd worden. Als ouder kan je het niet allemaal zelf blijven doen, noch is dit wenselijk. Als kinderen groter worden zal jouw hulp moeten veranderen. Alles zelf willen doen voor je kind zal moeten veranderen in het kind bijstaan zodat hij/zij het zelf kan doen. De eerste stappen naar zelfstandigheid voor je kind worden op die manier gezet.’’
Uit ‘’Zelfstandigheid en zelfredzaamheid bij kinderen’’. Deze brochure is een realisatie van Solidariteit voor het Gezin uit België.
Wil je graag weten waar je kind nu behoort te zitten op het gebied van zelfstandigheid, dan kun je dat hier per leeftijd in het verslag ‘’Zelfstandigheid en zelfredzaamheid bij kinderen’’ lezen.
Hulp bij zelfstandig werken aanleren
Heb je dit artikel gelezen en zou je graag meer tips willen krijgen? Of heb je behoefte aan advies op maat voor jouw kind of jouw situatie? Mail ons dan voor een vrijblijvend kennisgesprek en dan kijken we met elkaar wat Dutch for Children voor jullie kan betekenen.