Je wilt gaan emigreren of je staat op het punt om uitgezonden te worden, maar je merkt aan je kind of kinderen dat ze het er erg moeilijk mee hebben. ‘Doe je er wel goed aan?’, vraag je je af. in dit blog geven wij tips om het verhuizen naar het buitenland met kinderen makkelijker en leuker te maken. Ook gaat dit blog in op de verschillende fasen van een emigratie.
Naar het buitenland verhuizen met kinderen: doe het samen
Dat je het naar het buitenland verhuizen met kinderen samen doet en vooral mét je gezin, wordt ouders snel duidelijk als ze gaan bewegen. Dit geldt voor tijdens de verhuizing naar het buitenland, maar ook ervoor en erna. De met regelmaat gehoorde noodkreet “Mijn kinderen willen niet naar het buitenland verhuizen!’’ is niet altijd te voorkomen, maar wel goed voor te bereiden en regelmatig te weerleggen.
Onze zoon Stefan wilde niet naar het buitenland verhuizen
Stefan (toen 10 jaar) wilde nooit, maar dan ook écht nooit verhuizen naar een ander land. Daar was hij erg duidelijk over. De angst voor het onbekende, maar vooral het loslaten van het bekende was voor hem een issue. Dit was voor ons, als ouders, heel goed om vooraf te weten. Toen wij naar het buitenland gingen verhuizen met onze kinderen, hebben we hier rekening mee gehouden.
Tips voor het verhuizen naar het buitenland met kinderen
De onderstaande tips voor het verhuizen naar het buitenland met kinderen komen uit twee bronnen. Het is een combinatie van tips vanuit onze eigen ervaring als gezin, aangevuld met de ervaringen van ouders en expat kinderen die Dutch for Children over dit onderwerp heeft geïnterviewd.
Bereid je goed voor als je gaat emigreren met kinderen.
Het is heel belangrijk om je goed voor te bereiden en deze uitspraak is zeker geen dooddoener. Goed voorbereiden reikt ver. Bereid niet alleen de verhuizing, huisvesting en papierwerk goed voor, maar ook zaken als “Hoe vertellen we het de kinderen? Wanneer doen we dit, hoe en waarmee?”
Toen we naar Curaçao verhuisden hadden wij als ouders een powerpointpresentatie voorbereid om het nieuws te vertellen dat wij als gezin gingen emigreren. Deze presentatie was niet te lang en gaf zeker niet teveel informatie. Het bevatte veel weetjes die hén zouden interesseren, veel beeldmateriaal, aangevuld met ons verhaal wat mede gevoed was door andere expats in Curaçao.
Krijg jullie toekomstige leefwereld van na het emigreren met kinderen zo goed mogelijk in beeld.
Besteed tijd en aandacht aan het goed in beeld krijgen van de toekomstige leefwereld na het emigreren. Maak contact met mensen in het toekomstige land, en niet in de laatste plaats met de toekomstige school en klasgenoten van je kind(eren).
Betrek iedereen in het gezin zo vroeg mogelijk bij het verhuizen naar het buitenland
Blijf je kinderen betrekken bij het proces van emigreren, zowel voor als tijdens en eventueel na jullie verblijf in het buitenland. Het emigreren met kinderen moet een ‘samen-missie’ zijn, ook al nemen jullie als ouders de definitieve beslissing. Laat ieder zijn stem horen en gelden. Bied hulp daar waar nodig is. Het is in dit proces belangrijk hoe je er zelf in staat en wat je uitstraalt. Is het voor jou een spannende uitdaging of zie je vooral beren op de weg? Kinderen voelen als geen ander aan wat jij voelt en nemen dit over.
Zo maakten wij samen tijdens de voorbereidingen van het emigreren naar het buitenland een plussen- en minnen-lijstje met onze kinderen. Grappig detail: aan de plus-kant stond een hond bovenaan. We geven ruimschoots toe dat dit reikt naar pedagogische omkoping. Toch heeft deze hond voor de nodige troost, manier om mensen te ontmoeten en ondersteuning gezorgd. Cooper is inmiddels niet meer uit ons gezin weg te denken en hij heeft inmiddels een vriend Spikey.
Sommige kinderen emigreren regelmatig
Er zijn ook kinderen die eigenlijk niet anders weten dan dat ze bewegen, reizen, emigreren en in het buitenland wonen. Het is voor hen een manier van leven. Zo ervaren althans Julia, Sam en Anne-Sophie hun reizende leven van Nederland, Indonesië, Turkije naar Saudi Arabië. De jongste, Anne-Sophie (5 jaar), vroeg naar aanleiding van haar moeders’ vraag over hoe ze het vindt om in het buitenland te wonen als voorbereiding op ons interview: “Buitenland, waar is dat?’’
De verschillende fasen van aanpassing als je naar het buitenland gaat emigreren met kinderen.
Kennis maakt macht en dat geldt hier zeker bij. Als je gaat emigreren met kinderen is het belangrijk dat de kinderen (en jijzelf) de juiste kennis krijgen. Niet alleen wat betreft je toekomstige leefomgeving, werk, school, sport en sociaal leven. Vooral ook met betrekking tot hoe de gewenning over het algemeen verloopt. Ken je risico’s, weet zover je dat in kan schatten wat hobbels kunnen zijn. Voor sommigen valt het gastland flink tegen, anderen vinden snel hun nieuwe stek. Toch blijken de meeste expatriates of geëmigreerden door een aantal gelijksoortige fasen te gaan voordat ze zich echt gaan ‘thuis voelen’.
Emigreren fases: Wittebroodsweken, cultuurschok, aanpassing en probleemloos functioneren
Het emigratieproces loopt van de eerste ‘’wittebroodsweken-fase‘’ tot en met de laatste ‘’competentie-fase’’ met ieder zijn eigen kenmerken, struikelblokken en winstfactoren. Rozengeur en maneschijn hebben de overhand in de beginperiode van de uitzending. Totdat de cultuurschok tussenbeide komt. Dit is de fase waarin expatriates zich ongemakkelijk beginnen te voelen in het dagelijkse leven. Daarna volgt de fase van aanpassing. De laatste fase is de fase waarin de expat het vermogen verwerft om probleemloos, effectief te functioneren en te leven in het gastland. Als je deze fasen kent of herkent, dan kun je erop anticiperen én wellicht gemakkelijker zaken accepteren wanneer dat nodig is.
Ervaring uit België
Soetekin, 15 jaar, vertelt dat als je veel beweegt als ouders het belangrijk is om kinderen naar eenzelfde soort school met dezelfde taal te laten gaan. Dit voorkomt o.a. mengeling van talen. Soetkin volgt nu in België haar onderwijs vanuit een internaat, maar Bahrein is eigenlijk haar thuisbasis.
De verschillende fasen van verhuizen naar het buitenland met kinderen nader uitgelegd
De U-Curve theorie van aanpassing en cultuurschok is van Black, Mendenhall en Oddou (1991). Deze curve probeert de effecten van emigratie of uitzending te verklaren door middel van vier fasen.
Deze theorie beschrijft de fasen van de aanpassing van uitgezondenen of geëmigreerden tijdens het verblijf in het gastland. De vier stadia van aanpassingen zijn: wittebroodsweken, cultuurschok of ontgoocheling, aanpassingsfase en competentie. Het is niet zo dat iedereen exact op deze wijze door deze fasen heen gaat, maar het is een prettige leidraad van herkenning.
Fase 1: De wittebroodsweken als je gaat emigreren met kinderen.
Rozengeur en maneschijn hebben de overhand in de beginperiode van de emigratie. Tijdens de eerste weken is iedereen meestal enthousiast over alle nieuwe interessante dingen die worden aangeboden door het gastland. In dit stadium overheerst het gevoel een toerist te zijn en vakantie te hebben in de nieuwe omgeving.
Helaas kun je deze fase ook overslaan of erg ingekort hebben, zoals wij deze uitzending hebben mogen ervaren. Manlief moest direct aan de slag. Ook ik startte eerder dan gepland met werken. En zo sloeg het hoognodige eerste vakantiegevoel om in een stressgevoel.
Fase 2. Cultuurschok na het emigreren met kinderen
Deze beginperiode kan variëren van twee weken tot de eerste paar maanden totdat de cultuurschok tussenbeide komt. Dit is de fase waarin expatriates of geëmigreerden zich ongemakkelijk beginnen te voelen in het dagelijkse leven. Onbegrip voor culturele verschillen tussen het oude en het nieuwe leven kan leiden tot groot verlangen naar vertrouwde dingen uit het land van herkomst (Fennes & Hapgood,1997).
Kenmerken cultuurschok
Andere onderzoekers zoals Corsini (1994) beschrijven de volgende kenmerken van een cultuurschok na het verhuizen naar het buitenland met kinderen:
- De verwarring met betrekking tot de nieuwe rol (verwachtingen)
- Stress (als gevolg van de inspanning van psychologische aanpassing)
- Een gevoel van verlies en ontbering, zelfs afwijzing door of van de nieuwe cultuur
- Gevoelens van onmacht en frustratie als gevolg van het onvermogen om te gaan met de nieuwe omgeving
Dit zijn factoren die de heimwee enorm kunnen doen oplaaien.
Voorbeelden van de cultuurschok bij verhuizen naar het buitenland met kinderen:
Onze jongste werd niet als vanzelf in zijn nieuwe klas opgenomen. Bovendien was de groepsdynamiek niet geweldig. Kortom, het was geen lekkere start. De vergelijking met ‘zijn’ groep 7 waar hij in Nederland in zat, was iedere dag onderwerp van gesprek. Het Skypen met vrienden in Nederland gebeurde frequent. Deze voor hem onbekende en onveilige omgeving zorgde voor een vrij late aanpassing. Dit kon pas echt gebeuren toen hij zich goed voelde in de groep en daarmee Nederland wat meer los kon laten.
Ervaring uit Panama: veel kinderen passen zich snel aan
Een van mijn jonge geïnterviewde werelddames Anna (7 jaar), sprak nog géén woord Engels toen ze in Panama aankwam en begreep de eerste dagen op school weinig. Als dit leidt tot isolatie van een kind en de frustratie om er niet ‘’in’’ te komen kan dat zorgen voor onrust of stress. Deze jongedame paste zich echter snel aan. Haar volhardendheid hielp hierbij. Binnen een korte tijd van 3 maanden kon ze zich wegwijs maken. Het mooie van haar verhaal is, dat ze er luchtig over vertelt en het niet als een nare tijd lijkt te hebben ervaren. Haar moeder vertelt later dat het echt niet zo leuk was. Ik herken moeder haar opluchting als ze hoort hoe haar dochter erover heeft verteld.
Soms verloopt het iets minder soepel
Er zijn natuurlijk ook mindere goede verhalen te vertellen met een andere afloop: kinderen met blijvende heimwee na deze fase en families die besluiten terug te gaan omdat het avontuur niet bracht wat ze gehoopt en verwacht hadden.
Deze fase van ontgoocheling vereist een adequate reactie om te leren omgaan met deze gevoelens. Voor sommigen is deze fase heel lastig en men voelt zich niet in staat om door te gaan naar de volgende fase, een periode van geleidelijke aanpassing aan de nieuwe omgeving.
Fase 3: Fase van aanpassing als je naar het buitenland gaat verhuizen met kinderen.
Gelukkig begint de expatriate of geëmigreerde zich in de volgende fase geleidelijk thuis te voelen in de nieuwe cultuur. Hij is steeds beter in staat om effectief te functioneren.
Dit kan toch een pittige tijd zijn. In ons geval was dit deze keer ook zo. We hebben tijdens de eerste twee fasen een termijn van een jaar gesteld om alles te evalueren. Dit hebben we vooral zo voor de jongste gedaan. Ook had ik het zelf pittig, omdat mijn moeder in Nederland steeds zieker werd. Vlak voor het eerste jaar was daar het positieve omslagpunt voor onze zoon. Toen we voor de eerste keer naar Nederland waren geweest en terugkwamen, kwam hij ’thuis’.
Doris (14) uit Frankrijk is voor de tweede keer (terug)verhuisd naar Frankrijk en heeft het hier pittig mee. Ze voelt zich meer toerist dan inwoner waar ze nu woont en ervaart dit zeker niet zoals in de ‘honeymoon fase’ wordt beschreven. Ze had gehoopt zich na deze tijd meer thuis te voelen.
Fase 4 van emigreren met kinderen: Competentie
De laatste fase begint na ongeveer acht tot twaalf maanden. Dit is de fase waarin de uitgezondene of geëmigreerde het vermogen heeft verwerft om probleemloos en effectief te functioneren en te leven in het gastland. Kortom, je bent nu echt klaar om verder te gaan: een nieuwe uitdaging, een nieuw land.
In Madrid in Spanje (met mijn oudste en toen nog enige van 6 maanden) kwam deze fase veel sneller dan toen we naar Curaçao verhuisden. Dit slechts ter illustratie dat ieder zijn proces anders is, en er zeker geen exacte tijden zijn aan te geven van de fasen in het proces.
Ook het gezin met o.a. Sepp (11), Mees (9) en Joes (8) in Bonaire komt volledig competent over volgens deze curve. Alle kinderen hebben het naar hun zin, genieten van de leuke en mooie dingen die Bonaire hen te bieden heeft en vinden dat ze het goed hebben getroffen. Het straalt ook van ze af: een mooi succesverhaal.
Let op. Iedereen bereikt de fase van aanpassing op zijn eigen manier als je naar het buitenland gaat verhuizen met kinderen.
Hoe en wanneer je de fase van aanpassing bereikt hangt af van vele factoren. Een aantal van deze factoren zijn bijvoorbeeld: De gevoelens en verwachtingen die jullie hebben m.b.t. de verhuizing, de reikwijdte van het verschil tussen de eigen en de nieuwe cultuur, de hoeveelheid van sociale steun en opvang én natuurlijk de eigen persoonlijkheid. Kortom, er is geen exact rooster voor integratie. We passen ons allemaal aan op ons eigen tempo en onze eigen manier.
Nog wat tips voor naar het buitenland verhuizen met kinderen
Een belangrijke tip is: Integreer als jezelf, op jouw manier! Dit helpt je kinderen namelijk ook. Integreren doet iedereen op zijn eigen manier en naar eigen kunnen. Zaken die in je voordeel werken zijn: de taal kennen, in de lokale maatschappij deelnemen (werk, vrijwilligerswerk etc.), jezelf en je gezin kennis laten maken met bijvoorbeeld de folklore of lokale feesten van het nieuwe thuisland.
Wat net zo belangrijk is, is jezelf blijven. Je hoeft niet alles over te nemen van je gastland of nieuwe land. Kijk wat bij jou past en bij de mensen om je heen in je gezin.
Manon 20 jaar, woonachtig in Nederland (na 11 jaren buitenland) geeft de volgende tip: “Sta open voor iedereen en alles. Dan leer je het meeste en heb je het makkelijker. Probeer de taal zo snel mogelijk te praten”.
Kinderen leven in het nu
Wat verder opvalt is dat jongere kinderen de moeilijke tijden van verhuizen luchtig bekijken als ze eenmaal gewend zijn. Zij leven in het nu. En als het nu goed is, is het goed. Wij, als ouders, lijken hier zwaarder aan te tillen. Zo bemerkte ik dat Anna van 7 jaar vrij luchtig vertelde over de tijd dat niemand haar verstond in Panama. Waarvan ik later van haar moeder begreep dat dit best een lastige periode was. Anna sloot het af met ‘’…en toen werd ik uitgenodigd om te spelen en toen was het goed.’’ Fijn en ook goed om deze flexibiliteit van de kinderen te mogen ervaren!
Voorbereidingsactiviteiten voor naar het buitenland verhuizen met kinderen
Nog 6 leuke andere tips, om je kind op een fijne manier voor te bereiden op jullie vertrek naar het buitenland.
- Zorg voor filmpjes of foto’s van de nieuwe woonplek. Doe dit het liefst zo ‘klein’ mogelijk: jullie huis, de toekomstige kamer van je kind(eren), de tuin en eventueel de directe omgeving.
- Laat een filmpje of foto’s zien van de nieuwe crèche of de nieuwe school. Benader de school op tijd en probeer een leerkracht of begeleider te vinden die dit voor jullie wil doen.
- Laat je kind(eren) zelf inpakken. Om je kind echt te laten begrijpen wat er gaat gebeuren, is het goed om hem zo veel mogelijk bij de werkzaamheden te betrekken. Op deze manier wordt het abstracte begrip ‘verhuizen’ een stuk tastbaarder. Ik las bijvoorbeeld over ouders die hun kinderen op de eigen verhuisdozen lieten tekenen en verven: wat een super idee! Zo zal je kind zijn eigen dozen direct herkennen bij aankomst.
- Creëer altijd een eigen plek voor je kind(eren). Zowel voor als na de verhuizing is het belangrijk dat je kind een eigen veilig plekje in huis heeft om zich af te kunnen sluiten. Onze kinderen waren de laatste keer wat ouder, maar vonden de plek die we gemaakt hadden in de lege woonkamer heerlijk.
- Maak van de daadwerkelijk verhuizing een feestje. Laat je kind deel zijn van de daadwerkelijk verhuizing. Laat hem meehelpen bij het indelen, dozen sjouwen en bijvoorbeeld met de container of verhuiswagen zien. Ga samen picknicken op straat of in het lege huis. Onze kinderen vonden het bijvoorbeeld super leuk om in de lege container te rennen met de hond.
- Beleef na de verhuizing nog een avontuur met alle verhuisdozen. Deze link is geweldig met 31 avonturen.
Kinderboeken over emigreren
Dit is een overzicht van kinderboeken over emigreren. Deze kunnen goed helpen bij jullie voorbereidingen:
- Op reis naar Anderland: Lees- en doeboek dat kinderen wil voorbereiden op de emigratie
- Het geheim van Anderland: Lees- en doeboek voor kinderen van 8 t/m 12 jaar.
- Vervolg op De reis naar Anderland. Dit boek richt zich op het thuis raken in het nieuwe land.
- Ik heb het niet bedacht. Geschreven voor kinderen vanaf 10 jaar.
- Heimwee naar hagelslag. Met een veelzeggende ondertitel: ‘Mijn ouders emigreren (en ik moet mee) Voor kinderen van 9 t/m 12 jaar.
- Ver weg. Roman voor kinderen vanaf 12 jaar over Liona die mee moet naar Oostenrijk.
- Cowboy Casper. Caspers’ ouders verhuizen naar Canada en Casper moet mee. Voor kinderen vanaf 6 jaar.
- Timboektoe. Roman voor kinderen vanaf 12 jaar. Isa en Kars’ ouders hebben een camping gekocht in Frankrijk, en zij moeten mee. Is ook verfilmd!
Wil je meer weten over het emigreren naar het buitenland met kinderen?
Heb je vragen over emigreren met kinderen, het aanleren van een tweede of derde taal, de verschillende fasen van aanpassing? Neem dan contact op met Dutch for Children of lees één van de andere artikelen over bijvoorbeeld Meertalig opvoeden, hoe doe je dat? of over Wat zoeken we als expat?
Wil je dat jouw kind de Nederlandse taal goed blijft bijhouden? Bekijk eens onze volgende pagina’s:
- Basisonderwijs online
- Online voortgezet onderwijs
- Online Nederlandse les voor peuters en kleuters
- Online Nederlandse modules
Informatieve websites over naar het buitenland verhuizen met kinderen
- Wereldwijven Dit is het unieke netwerk van Nederlandstalige vrouwen, wonend in alle uithoeken van de wereld. De Wereldwijven brengen eerlijke verhalen die je blik op de wereld verruimen.
- Nederlanders in het buitenland Het NIHB verbindt en informeert Nederlanders in het buitenland.
- De emigratiecoach biedt individuele coachingstrajecten en blogt over emigratie.