Meertaligheid: geeft dit meer narigheid dan als je maar één taal leert of beheerst? Hieronder probeer ik hierop zo duidelijk mogelijk antwoord te geven. Ik beschrijf eerst wat meertaligheid is en wat er lastig aan kan zijn. Vervolgens beschrijf ik wat een goede taalontwikkeling bepaalt, of er nadelen zijn en waar je meer over meertaligheid kunt lezen.

Wat is meertaligheid en waar zit de meeste uitdaging?

Bovendien: waar hecht jij de meeste waarde aan?

Een definitie van meertaligheid

Een meertalige spreker is een persoon die meerdere talen beheerst, op hetzelfde niveau als een moedertaalspreker zijn eerste taal beheerst. Het is van belang om onderscheid te maken in gelijktijdige en opeenvolgende twee- of meertaligheid:

– Gelijktijdige tweetaligheid: kinderen die van jongs af aan in een tweetalige omgeving opgroeien. De verwerving van de tweede taal gebeurt grotendeels parallel aan de verwerving van de moedertaal.
– Opeenvolgende tweetaligheid: de twee- of meertaligheid waarmee wij als geëmigreerden en expats mee te maken hebben, waarbij de kinderen in achtereenvolgende eentalige omgevingen opgroeien. Het kind begint de tweede taal te leren wanneer de moedertaal al redelijk wordt beheerst.

Ervaring met uitdagingen van een andere taal

De tweede vraag gaat over de uitdaging voor de ouders en hoe zij dit ervaren. Dit zal velen van jullie bekend voorkomen. Onze eigen dochter woonde van kort na haar geboorte tot haar vierde jaar in Madrid. Thuis spraken wij Nederlands en Spaans werd haar tweede taal. In het verwerven van die tweede taal zat een logische volgorde: eerst kwam het begrijpen van wat er werd gezegd en daarna kwam het zelf praten. Maar leren lezen en vervolgens schrijven was duidelijk van een andere orde; dat kwam pas later.

Toen we na vier jaar weggingen sprak onze dochter sprak met iedereen Spaans en ze werd door iedereen begrepen. Toch haalde ze op school geen ruime voldoende voor Spaans. Hoe dat kan? Ze had het luisteren, begrijpen en spreken goed opgepikt, maar de grammatica, het lezen en schrijven was een ander aspect en was haar nog niet eigen. De uitdaging zat kortom in het lezen en schrijven.

Mijn aansluitende vragen zijn “Waaraan hecht je waarde en waarom?” Daarbij speelt een aantal factoren een rol. Blijf je in het land wonen en gaat je kind daar naar school? Ga je na verloop van tijd terug naar het land van de moedertaal? En zo ja, wanneer en in welke fase? Het is een feit dat lezen en schrijven enorm belangrijk zijn, om mee te kunnen doen in een maatschappij. Je moet in de desbetreffende onderwezen taal kunnen lezen en schrijven om naar school te gaan of te gaan studeren.

Of de twee talen bij tweetaligheid wel echt gelijk opgaan qua niveau is afhankelijk van een aantal factoren. Hoe hoog ligt de lat? Hoe meet je het niveau? Een factor is leeftijd; hoe jonger het kind is wanneer het de talen leert, hoe gelijker de talen opgaan. Dit geldt vooral bij simultane tweetaligheid. Een andere factor is kwaliteit van het aanbod. Bovendien is alles mede afhankelijk van het kind; geen enkel kind is gelijk. Tevens geldt dat hoe jonger het kind is, hoe gelijker de talen opgaan.

Hoe hoog de lat ligt of wordt gelegd, hangt af van wat de ouders (en op latere leeftijd ook het kind) willen. Als een kind bijvoorbeeld na een aantal jaar buitenland in Nederland naar de hogere school of WO wil, zal de hoogte van de lat voor een groot deel bepaalt worden door de opleiding.

Taalwetenschappers zeggen hierover dat er tenminste aan de volgende voorwaarden moet worden voldaan:

– Het dubbele taalaanbod moet consequent zijn. In een ‘taalgemengd gezin’ spreken beide ouders steeds hun eigen moedertaal met het kind.
– Er dient voldoende tijd voor het dubbele taalaanbod te worden vrijgemaakt, bijvoorbeeld door voor te lezen voor het slapengaan. Er moet dus minstens evenveel, en liefst meer, mondelinge communicatie in de twee talen zijn dan bij een eentalige opvoeding.
– Het aanbod moet in beide talen van goede kwaliteit zijn en dient bij voorkeur van moedertaalsprekers van beide talen te komen; denk hierbij ook aan kwalitatief goed onderwijs in beide talen.
– Beide talen moeten in gelijke mate gewaardeerd worden. Een positieve waardering verhoogt de motivatie voor beide talen.

Drie en meer talen

En wat dan bij drie talen, of zelfs meer? Bij drietaligheid geldt net als bij twee talen de één-persoon-één-taalstrategie’ of de ‘één-situatie-één-taalstrategie’. Spreek niet met je kind in een taal die je zelf niet goed beheerst als je wilt dat het kind die taal goed eigen maakt.

Drie talen tegelijkertijd leren is best veel, maar wel mogelijk. Als je kiest voor meerdere talen kan het kind er langer over doen om de talen te verwerven. Bij twee talen bijvoorbeeld gaat de stijgende lijn in de ontwikkeling niet zo snel als bij het leren van één taal. Na enkele jaren wordt die achterstand over het algemeen wel ingehaald.

Wat bepaalt een goede taalontwikkeling?

De culturele achtergrond van thuis bepaalt grotendeels (niet alles) hoe de taalontwikkeling bij kinderen vanaf de geboorte verloopt. Voor het aanleren van een taal maakt het een enorm verschil of er binnen het gezin veel of juist weinig wordt gesproken en of taal op verschillende manieren wordt gestimuleerd op verschillende manieren.

Die situatie is sterk bepalend voor de manier waarop kinderen hun moedertaal leren. Je ziet dit ook terug in de verwerving van een tweede of derde taal. Een goede basis in de thuistaal is belangrijk. Het aanbieden van veel en correcte taal aan jonge kinderen is dus belangrijk voor het aanleren van andere talen.
Het is wel belangrijk dat de talen op een goede manier worden aangeboden en blijvend worden gestimuleerd. Spreken beide ouders nauwelijks (meer) Nederlands of hebben ze onvoldoende tijd om de talen evenredig aandacht te geven maar hechten ze er waarde aan dat het Nederlands op niveau blijft, dan kunnen ze het kind bijvoorbeeld Nederlandse televisieprogramma’s laten kijken, leuke Nederlandstalige websites laten bezoeken en Nederlandse les laten volgen.

Geen nadelen van meertaligheid

Tenslotte kunnen we allemaal ademhalen! Over het algemeen raken kinderen niet in de war van meertaligheid. Er zijn geen nadelen. Meertalige kinderen doen het ook niet slechter op school. Het is zelfs omgekeerd: als meertalige kinderen al hun talen veel en vaak horen, hebben ze juist een voorsprong.

Sprak dit artikel en onderwerp je aan, blijf me dan volgen op deze website en Facebook. Hierover volgt zeker meer.

Meer lezen over meertaligheid

– Het succes van tweetalig opvoeden, Elisabeth v.d. Linden & Folkert Kuiken, 2012
– Website in het Nederlands: https://www.meertalig.nl/meertaligheid/meertalig-opvoeden-hoe-gaat-dat/
– Website in het Engels: https://www.kidsbilingualnetwork.org/