Meertalig opvoeden. Hoe doe je dat? Dit soort vragen krijgen we regelmatig bij Dutch for Children. Zij komen van expats, mensen die geëmigreerd zijn of nog naar het buitenland gaan. Hoe houden we het Nederlands in ons gezin levend? Naast de school- en leeftaal in het nieuwe land? Hebben jullie tips hoe we dit het beste kunnen aanpakken?
Tips voor meertalig opvoeden
Uiteraard hebben we tips, theoretische uitleg en verwijzingen naar onderzoek. Dutch for Children heeft meer blogs over dit onderwerp geschreven, die hierbij kunnen helpen. Bijvoorbeeld over meertaligheid, hoe het aanleren van een nieuwe taal in zijn werk gaat en wat aanbevolen wordt te doen met het gebruik en leren van meer talen. De belangrijkste zaken bespreken we kort in het begin van dit artikel. Er gaat echter niets boven de ervaring en tips uit de praktijk. Dit hebben we zelf als gezin en ook als bedrijf ervaren. Maar: ieder kind, ieder gezin en ieder land is anders.
Meertalig opvoeden: ervaringen van Nederlandse expats
Kortom: Hoe ervaren Nederlandse ouders het meertalig opvoeden, wat waren de tips die zij kregen en wat zijn de tips die zij nu aan jullie meegeven? Een oproep onder expats en geëmigreerde ouders gaf een bron aan praktijkinformatie en hele mooie tips.
In dit artikel bespreek ik kort enkele theoretische achtergronden en daarna de ervaringen en tips van ouders:
- Voorwaarden voor het leren van een tweede taal.
- Wat is meertalig opvoeden?
- De strategieën voor meertaligheid.
- Meertalig opvoeden: Hoe doe je dat? Met tips van ouders uit de praktijk en hele mooie ervaringen.
Tot slot nog wat handige leestips en links.
1. Voorwaarden meertalig opvoeden (het leren tweede taal)
Als je je kind(eren) meertalig wilt opvoeden, zijn een aantal dingen noodzakelijk. Kinderen leren het snelst een tweede taal als zij een frequent, kwalitatief goed en op maat gesneden taalaanbod krijgen en in de interactie in de nieuwe taal worden betrokken. Dit is meestal het geval op de nieuwe school en bijvoorbeeld op sportverenigingen of clubs. In de eerst situatie zijn mensen ervoor opgeleid het kind zich zo snel mogelijk thuis te laten voelen, met name in de nieuwe taal. In de tweede situatie, bij sportverenigingen en clubs, betreft het een omgeving die de kinderen aanspreekt. Op een gegeven moment zijn ze hierdoor zodanig (onbewust) intrinsiek gemotiveerd, dat ze de taal in zich opnemen en gaan gebruiken om deel te nemen aan die omgeving.
Positiviteit is belangrijk bij meertalig opvoeden
De sociale factoren, de mate van interactie, de leeftijd, maar ook de motivatie en houding ten opzichte van het land van de tweede taal spelen allemaal een rol bij het meertalig opvoeden. Dit realiseren mensen zich niet altijd, maar is van groot belang. Het motiveert kinderen om zich in te zetten voor die tweede taal, als de ouders positief zijn over het nieuwe land en de taal. Door een positieve houding over meertaligheid krijgen meertalige kinderen de boodschap dat ze mogen zijn zoals ze zijn. Dit geeft een vruchtbare bodem voor onder andere het behalen van schoolsucces en zorgt voor een positief ‘zelfbeeld’.
2. Wat is meertalig opvoeden?
Allereerst probeer ik een definitie van meertaligheid te geven. Met meertaligheid wordt meestal bedoeld dat iemand zich in verschillende situaties vloeiend in meer dan één taal kan bedienen. Een andere definitie is: Individuen worden meertalig genoemd als ze de competentie hebben om meer dan één taal te begrijpen en produceren of als zij van meerdere talen regelmatig gebruikmaken (Van den Branden, 2010). Meertalig opvoeden kun je op deze manier beschrijven als het aanbieden van meer dan één taal aan het kind door ouders en omgeving, met als doel meertaligheid.
3. De strategieën voor meertalig opvoeden.
De bekendste methode voor meertalig opvoeden is de One Parent, One Language (OPOL) methode. Deze methode werkt zoals hij klinkt. Iedere ouder spreekt één taal met het kind. De moeder spreekt bijvoorbeeld Nederlands (haar moedertaal) en de vader spreekt Engels (zijn moedertaal) met het kind.
Een andere populaire strategie is de One Language one Environment methode. Dit is een goede methode voor ouders die onderling eenzelfde taal spreken, die anders is dan de omgevingstaal die ze spreken. Deze ouders zouden er dan voor kunnen kiezen om thuis bijvoorbeeld Nederlands te praten maar buitenshuis Engels.
Consequent zijn en blijven is belangrijk bij meertaligheid
Het is belangrijk om consequent te zijn bij meertalig opvoeden, ongeacht de methode die je kiest. Het is van belang dat de kinderen een frequent, kwalitatief goed en op maat gesneden taalaanbod krijgen en in de interactie worden betrokken bij de taal die ze aangeboden krijgen. In de praktijk zie je vaak dat het eerst heel goed gaat met beide talen. Het kind is niet anders gewend en pikt beide snel op. Op een gegeven moment komt daar verandering in. Het kind gaat bijvoorbeeld naar de opvang of later naar school en daar is de andere taal. Deze taal wordt meer en meer de dominante taal.
Blijf de tweede taal aanbieden
Om de afstand zo klein mogelijk te houden, is het belangrijk dat je ook die tweede (of derde) taal veelvuldig aanbiedt. Zo kun je regelmatig Skypen met familie in het andere land. Of bijvoorbeeld voorlezen uit Nederlandse kinderboeken en kinderprogramma’s kijken in de Nederlandse taal. Of je kind iedere week Nederlandse les laten volgen, om zo de taal levend te houden.
4. Meertalig opvoeden; tips van (expat)ouders
In verschillende Facebookgroepen over emigreren met kinderen en meertaligheid vroeg ik om ervaringen en tips. Wat een rijkdom aan ervaringen met meertaligheid vond ik daar. Ik ontving ervaringen van ouders uit Frankrijk, Duitsland, Indonesië, Papua, Australië, verschillende staten in de VS, Curaçao, Ghana, VK, Canada, Denemarken, Italië, Cyprus en Malta. Sommige gezinnen zijn definitief geëmigreerd en andere gezinnen zijn op expat-basis voor een aantal jaren in het buitenland. Deze verhalen gaan over kinderen die allerlei talen leren spreken naast het Nederlands.
De omstandigheden bepalen mede de invalshoek van ouders, in hoe zij het Nederlands van hun kind bijhouden. Maar ook mensen met dezelfde gezinssituatie en hetzelfde land, kunnen andere beslissingen nemen rondom meertalig opvoeden. Een moeder uit Duitsland vertelt bijvoorbeeld dat ze als eerste taal voor het Duits heeft gekozen. Deze keuze maakte ze omdat het anders te verwarrend zou zijn met het Nederlands, wat hier zoveel op lijkt. Dit terwijl een andere moeder er wel voor heeft gekozen om haar kinderen deze talen naast elkaar te leren en bij te houden.
Positieve ervaringen met meertaligheid
De ervaringen en tips over meertaligheid en het Nederlands zijn overwegend positief. Sommige ouders vinden het wel eens lastig. Bijvoorbeeld doordat het Nederlands de minderheidstaal in het gezin en de directe omgeving is. In deze situaties is een andere taal dominant. Ook schrijven ouders die alleenstaand zijn, dat ze wel eens worstelen met het consequent blijven praten in het Nederlands. Of ouders die alleen maar anderstalige vrienden om hen heen hebben. Het is klaarblijkelijk afhankelijk van de situatie en omgeving, of de OPOL methode of een variant hiervan goed werkt.
Iedere ouder is het erover eens dat meertaligheid een toevoeging en een verrijking is. Zoals een moeder uit Frankrijk zo mooi verwoordt: “Meertaligheid is als een cadeautje, hoe fantastisch dat een kind tweetalig is!’’
Tips voor meertalig opvoeden
Hieronder heb ik alle tips van de (expat)ouders op een rij gezet. De tips die hetzelfde zijn, of voor een groot deel overlap hebben, zijn zo goed mogelijk in één tip samengevat. Het zijn tips die ouders zelf kregen en het zijn tips die zij graag aan jullie, die op het punt staat te verhuizen of net verhuisd zijn, willen geven. Onder deze waardevolle tips deels ik nog enkele mooie quotes en verhalen.
- Met stip op 1: Blijf Nederlands praten met je kinderen. Ook al gaan ze over op een andere taal.
- Gewoon doen.
- Houd het Nederlands bij door dagelijks gebruik en een ‘niet-schoolse aanpak’.
- Ontzettend veel voorlezen en veel leesboeken laten slingeren.
- Als je als ouder wat onzeker bent, lekker Nederlandse les voor je kinderen regelen.
- Het is heel belangrijk dat ouders vertrouwen hebben in hun kinderen en school is niet het allerbelangrijkste; als kinderen sociaal meekomen, zullen ze ook de taal snel oppikken.
- Let erop dat je als ouders thuis vaak hetzelfde taalrepertoire gebruikt.
- Kies welke taal je met hen spreekt en wees consequent!
- Belast jouw kinderen niet met een extra school voor jouw eigen moedertaal en cultuur; dat kun je ze zelf het beste leren.
- Leer je kinderen de Nederlandse tradities.
- Spreek gewoon Nederlands met ze, zodat ze met hun grootouders kunnen praten of in Nederland kunnen werken later.
- Wees niet bang voor een taalachterstand door meertaligheid. Kinderen kunnen dit aan.
- Consequent zijn en blijven verbeteren is belangrijk.
- Stress niet; kinderen pikken het sneller op dan een volwassene.
- Praat vanaf de geboorte Nederlands met je kind, zodat je als ouder en als kind niet een ‘verkeerde’ gewoonte aanleert.
- Hoe moeilijker jij erover doet, hoe moeilijker het is voor het kind.
- Kijk vooral naar je kind, naar wat werkt en wat niet. Een taal eigen maken moet wel goed voelen en natuurlijk gaan. Dan heeft een kind er het meeste plezier aan op de langere termijn.
- Bedenk met welke taal je kind naar school gaat en focus je in die taal op de basisdingen zoals cijfers, vormen of wat je ook wil aanleren voordat ze naar school gaan.
- Voor expats die voor kortere tijd naar het buitenland gaan heb ik als tip: Hou de taal via een lesprogramma bij; dat maakt het makkelijker bij het remigreren.
- Steun elkaar als partners.
- Niet te veel corrigeren, gewoon een verbetering maken door iets juist terug te zeggen. Hou het gezellig, maak er geen schoolse toestanden van.
Quotes en verhalen over meertalig opvoeden
‘’Het voelde zo veel natuurlijker om Nederlands met mijn kind te praten’’
Deze ouders die hun ervaringen hebben gedeeld, schrijven zulke mooie dingen! Zoals een trotse moeder uit Malta, die over haar kind die polyglot is vertelt. Hij is vloeiend in het Nederlands, Engels en Arabisch en heeft zichzelf Spaans aangeleerd. Dat dit per kind verschilt, is bij hen ook duidelijk. De andere kinderen uit het gezin beheersen het Arabisch minder goed.
Een andere moeder, met ook drie talen in het gezin, schrijft: ‘’Onthoud dat het het fijnst is om later met je kind te kunnen praten over gevoelige onderwerpen in de taal die het dichtst bij jouw hart ligt.’’
Deze vraag, als antwoord op de vraag om de best tip, mogen jullie zeker niet missen: “Wat als ze vragen als ze ouder zijn, waarom heb je me nooit tweetalig opgevoed? Misschien willen ze nu geen Nederlands praten, maar wie weet komt het later in het leven goed van pas.’’.
Bijhouden van het Nederlands na emigratie
De meeste ouders houden het Nederlands bij door voor te lezen en filmpjes te kijken (YouTube en dvd’s). Verder werd genoemd: het Nederlandse nieuws, Nederlandse ondertiteling lezen, Nederlands bezoek hebben, Skypen met familie en vrienden in Nederland en het bezoeken van Nederland zelf. Er zijn ouders die zelf het Nederlands aan hun kinderen leren en ouders die hiervoor Nederlandse les extern hebben gekocht. Er zijn ook ouders die de kinderen bewust op bepaalde vlakken extra ondersteunen, zoals bijvoorbeeld woordenschat.
Taalachterstand door meertaligheid?
Kinderen lopen geen ernstige taalachterstand op door meertaligheid. Soms kan een taal zich wat langzamer ontwikkelen bij een kind, maar uiteindelijk komt dat meestal goed. Wel is het zo dat kinderen die een tijd in het buitenland hebben gewoond en ‘uit’ de Nederlandse taal en Nederlands onderwijs zijn, vaak (op sommige vlakken) een achterstand hebben op Nederlandse klasgenoten. Je merkt het bijvoorbeeld tijdens het spreken als de woordvolgorde niet meer logisch is in het Nederlands, of als je kind een berichtje schrijft in WhatsApp. Dit is niet erg. Het is alleen belangrijk dat je dit als ouder onderkent als je naar Nederland gaat.
Verwachtingen bij meertalig opvoeden
Soms heeft je kind wat extra ondersteuning en Nederlandse les nodig. In bepaalde situaties moeten verwachtingen worden bijgesteld en kan je kind beter een groep eerder beginnen dan zijn leeftijd zou doen verwachten. Zoals een moeder schrijft: “Het ‘ergste’ wat er kan gebeuren is dat ze er een jaar langer over doen, en dan…?’’. Vergeet inderdaad niet wat je kind allemaal wel heeft meegekregen: Andere taal of talen, een andere cultuur etc.
Tot slot: meertalig opvoeden is volgens velen van ons een cadeau! Een cadeau dat ze je kind niet meer af kunnen nemen.
- Heb je genoten van de enthousiaste verhalen van deze moeders over meertaligheid, maar wil je toch graag meer weten? Neem contact met ons via onze contactpagina of e-mail.
- Lees hier over ons lesaanbod en verschillende mogelijkheden, als je kinderen op een leeftijd zijn waarop je voelt dat het goed zou zijn om ze (meer) Nederlands te leren.
- Wil je op de hoogte blijven van feiten en tips op het gebied van meertaligheid of Nederlands, schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief.
Interessante links over meertaligheid en meer
- De eerdere blogs van Dutch for Children, zoals meertaligheid meer narigheid, en taalproblemen door meertaligheid. Hierbij bevelen we ook van harte de blogs over (voor)lezen aan met heel veel links naar online (voor)leesmateriaal.
- Informatie uit de praktijk, over natuurlijk meertaligheid van wereldvrouw Andriani Kraan.
- De website meertalig.nl met overzichtelijke informatie en voorbeelden uit de praktijk.