Voor sommige kinderen valt het gastland flink tegen en ervaren een ware cultuurshock, anderen vinden snel hun nieuwe stek en kunnen zich aanpassen als expat.
De meesten mensen die emigreren of uitgezonden worden blijken door een aantal gelijksoortige fasen te gaan, voordat ze zich echt gaan ‘thuisvoelen’. Hieronder beschrijf ik de verschillende fasen, toegelicht vanuit de praktijkervaring van meerdere expats.
De U-Curve theorie van aanpassing en cultuurschok is van Black, Mendenhall en Oddou (1991). De curve probeert de effecten van emigratie of uitzending te verklaren door middel van vier fases.
De theorie beschrijft de fasen van de aanpassing van een uitgezondenen of geëmigreerden tijdens zijn verblijf in het gastland. De vier stadia van aanpassingen zijn: wittebroodsweken, cultuurshock of ontgoocheling, aanpassingsfase en competentie. Het is niet zo dat iedereen exact op deze wijze door deze fasen heen gaat, maar het is een prettige leidraad van herkenning.
De theorie én praktijk van de cultuurshock en aanpassen als expat
De wittebroodsweken
Rozengeur en maneschijn hebben de overhand in de beginperiode van de uitzending. Tijdens de eerste weken is iedereen meestal enthousiast over alle nieuwe interessante dingen die worden aangeboden door het gastland. In dit stadium overheerst het gevoel een toerist te zijn en vakantie te hebben in de nieuwe omgeving.
Helaas kun je deze fase ook overslaan of erg ingekort hebben, zoals wij tijdens onze uitzending naar Curacao hebben mogen ervaren. Manlief moest direct aan de slag. Ook ik startte eerder dan gepland met werken. En zo sloeg het hoognodige eerste vakantiegevoel om in een stressgevoel. In Madrid hebben we deze fase wel ervaren; een heerlijk gevoel.
De cultuurshock
Deze beginperiode kan variëren van twee weken tot de eerste paar maanden totdat de cultuurschok tussenbeide komt. Dit is de fase waarin expatriates of geëmigreerden zich ongemakkelijk beginnen te voelen met het dagelijkse leven. Onbegrip voor culturele verschillen tussen het oude en het nieuwe leven kan leiden tot groot verlangen naar vertrouwde dingen uit het land van herkomst (Fennes & Hapgood,1997).
Andere onderzoekers zoals Corsini (1994) beschrijven:
- de verwarring met betrekking tot de nieuwe rol (verwachtingen),
- stress (als gevolg van de inspanning van psychologische aanpassing),
- een gevoel van verlies en ontbering, zelfs afwijzing door of van de nieuwe cultuur,
- gevoelens van onmacht en frustratie als gevolg van het onvermogen om te gaan met de nieuwe omgeving.
Dit zijn factoren die de heimwee enorm kunnen triggeren.
Onze jongste werd in Curacao niet als vanzelf in zijn nieuwe klas opgenomen. Bovendien was de groepsdynamiek niet geweldig. Kortom, geen lekkere start. Het vergelijk met ‘zijn’ groep 7 waar hij in Nederland in zat, was iedere dag onderwerp van gesprek. Het Skypen met vrienden in NL frequent. Deze voor hem onbekende en onveilige omgeving zorgde voor een vrij late aanpassing. Dit kon pas echt gebeuren toen hij zich goed voelde in de groep en Nederland wat meer los kon laten.
Een van mijn jonge geïnterviewde werelddames Anna (7 jaar) sprak nog géén woord Engels toen ze in Panama aankwam en begreep de eerste dagen op school weinig. Als dit leidt tot isolatie van een kind en de frustratie om er niet ‘’in’’ te komen kan dat zorgen voor onrust of stress.
Deze jongedame paste zich echter snel aan. Haar volhardendheid hielp hierbij en binnen een korte tijd van 3 maanden kon ze zich wegwijs maken. Het mooie van haar verhaal is, dat ze er luchtig over vertelt en het niet als een nare tijd lijkt te hebben ervaren. Haar moeder vertelt later dat het echt even niet zo leuk was. Ik herken moeder’ s opluchting als ze hoort hoe haar dochter erover heeft verteld.
Er zijn natuurlijk ook mindere goede verhalen te vertellen met een andere afloop: kinderen met blijvende heimwee na deze fase en families die besluiten terug te gaan omdat het avontuur niet bracht wat ze gehoopt en verwacht hadden. Over deze struikelblokken en heimwee schrijf ik later een aparte blog.
Fase van aanpassen als expat
Deze fase van ontgoocheling vereist een adequate reactie om te leren omgaan met deze gevoelens. Voor sommigen is deze fase heel lastig en men voelt zich niet in staat om door te gaan naar de volgende fase, een periode van geleidelijke aanpassing aan de nieuwe omgeving.
Gelukkig begint de expatriate of gemigreerde zich nu meestal geleidelijk thuis te voelen in de nieuwe cultuur. Hij is steeds beter in staat om effectief te functioneren.
Dit kan een pittige tijd zijn. In ons geval was dit in Curacao ook. We hebben tijdens de eerste twee fasen een termijn van een jaar gesteld om alles te evalueren. Dit hebben we vooral zo voor de jongste gedaan. Ook had ik het zelf pittig, omdat mijn moeder in Nederland steeds zieker werd. Vlak voor het eerste jaar was het omslagpunt voor hem. Toen we voor de eerste keer naar Nederland waren geweest en terugkwamen: als een blad in de wind was hij omgedraaid.
Doris (14) uit Frankrijk is voor de tweede keer (terug)verhuisd naar Frankrijk en heeft het pittig hiermee. Ze voelt zich meer toerist dan inwoner waar ze nu woont en ervaart dit zeker niet zoals in de ‘honeymoon fase’ wordt beschreven. Ze had gehoopt zich na deze tijd meer thuis te voelen.
Competentie
De laatste fase begint na ongeveer acht tot twaalf maanden. Dit is de fase waarin de uitgezondene of geëmigreerde het vermogen verwerft om probleemloos, effectief te functioneren en te leven in het gastland. Kortom, je bent klaar om verder te gaan: een nieuwe uitdaging, een nieuw land.
In deze fase zaten wij als gezin na bijna 15 maanden. In Madrid in Spanje (met mijn oudste en toen nog enige van 6 maanden) was deze fase er veel sneller. Dit slechts ter illustratie dat ieder zijn proces anders is, er zeker geen exacte tijden zijn aan te geven van de fasen in het proces.
Ook het gezin met o.a. Sepp (11), Mees (9) en Joes (8) in Bonaire komt volledig competent over volgens deze curve. Alle kinderen hebben het naar hun zin, genieten van de leuke en mooie dingen die Bonaire hen te bieden heeft en vinden dat ze het goed hebben getroffen. Het straalt ook van ze af: een mooi succesverhaal.
Let op. Het pad wat we bewandelen naar het aanpassen als expat toe, hangt af van vele factoren. Onze gevoelens en verwachtingen met betrekking tot de verhuizing, de reikwijdte van het verschil tussen eigen en nieuwe cultuur, de hoeveelheid van sociale steun en opvang én eigen persoonlijkheid. Kortom, er is geen exact rooster voor integratie. We passen ons allemaal aan op ons eigen tempo en manier.
Meer lezen
Meer lezen over emigratie gerelateerde onderwerpen? Lees bijvoorbeeld dan ook de volgende artikelen over: het leren lezen en schrijven in meerdere talen tegelijk. Of het artikel Als je kinderen weigeren Nederlands terug te spreken.
Verbonden voelen door de Nederlandse taal en cultuur
Heb je interesse in online Nederlandse taal- en cultuurlessen om je kind zich ook verbonden te blijven voelen met Nederland, kijk dan eens hier voor basisschoolkinderen of neem hier contact met ons op voor een vrijblijvend gesprek.